KOSZTY DZIAŁALNOŚCI BADAWCZO-ROZWOJOWEJ.
ULGA PODATKOWA.
Ustawa z dnia 25 września 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem innowacyjności (Dz.U. 2015 poz. 1767), wniosła do ustaw o podatku dochodowym od osób prawnych i od osób fizycznych istotne zmiany związane z prowadzeniem szeroko rozumianej działalności badawczo-rozwojowej, w tym dotyczące odliczenia od dochodu kosztów tej działalności.
Od 2016 roku przedsiębiorstwa prowadzące działalność badawczo-rozwojową zyskały nowy rodzaj wsparcia w postaci dodatkowego odliczenia od podstawy opodatkowania części ponoszonych w związku z tą działalnością kosztów.
Ulga ta zastąpi dotychczasowe odliczenie wydatków na nabycie nowych technologii. Prawo do niego zachowają podatnicy, którzy nabyli je przed końcem roku podatkowego rozpoczętego przed dniem 1 stycznia 2016 r.
Do słownika ustawowych definicji wprowadzone zostały podstawowe pojęcia związane z działalnością badawczo-rozwojową, których brakowało do tej pory w ustawach podatkowych.
Określone i dość szczegółowo opisane zostały:
- działalność badawczo–rozwojowa,
- badania naukowe, w obrębie których wyodrębnia się dodatkowo: badania podstawowe, badania stosowane, badania przemysłowe,
- prace rozwojowe.
Zmiany nie polegają jednak tylko na scharakteryzowaniu działalności badawczo-rozwojowej. Od 2016 r. podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych oraz podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą zyskali przede wszystkim możliwość skorzystania z nowej ulgi podatkowej. Jest to prawo do odliczenia od podstawy obliczenia podatku kosztów uzyskania przychodów poniesionych na działalność badawczo-rozwojową, zwanych „kosztami kwalifikowanymi”.
Warunkiem skorzystania przez podatnika prowadzącego działalność badawczo-rozwojową z prawa do tego odliczenia jest prowadzenie przez niego podatkowej księgi przychodów i rozchodów albo prowadzenie ksiąg rachunkowych zgodnie z ustawą o rachunkowości, w sposób umożliwiający wyodrębnienie w nich kosztów tej działalności badawczo-rozwojowej.
Kategoria kosztów kwalifikowanych została w ustawie szczegółowo określona. Należą do nich:
- należności wypłacane z tytułu stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy oraz związane z nimi składki na ubezpieczenia społeczne, w części finansowanej przez płatnika składek, jeżeli te należności i składki dotyczą pracowników zatrudnionych w celu realizacji działalności badawczo-rozwojowej,
- nabycie materiałów i surowców bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową,
- ekspertyzy, opinie, usługi doradcze i usługi równorzędne, a także nabycie wyników badań naukowych, świadczonych lub wykonywanych przez jednostkę naukową na potrzeby prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej,
- odpłatne korzystanie z aparatury naukowo-badawczej wykorzystywanej wyłącznie w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, pod warunkiem, że nie wynika ono z umowy zawartej z podmiotem powiązanym w rozumieniu przepisów ustawy.
Kosztem kwalifikowanym są również zaliczane w danym roku podatkowym do kosztów uzyskania przychodów odpisy amortyzacyjne od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wykorzystywanych w działalności badawczo-rozwojowej. Wyjątkiem objęte zostały odpisy amortyzacyjne od samochodów osobowych oraz budynków, budowli i lokali będących odrębną własnością.
Nieco inaczej potraktowane zostały też koszty ponoszone w ramach badań podstawowych. Podlegają one odliczeniu tylko wówczas, gdy są prowadzone na podstawie umowy lub porozumienia z jednostką naukową w rozumieniu ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki.
Ustawa nie przewiduje procedur weryfikacji i potwierdzenia, np. przez jednostki naukowe, instytuty badawcze, rzeczywistego charakteru prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, a tym samym prawidłowości kwalifikowania ponoszonych w związku z nią wydatków. Ryzyko i odpowiedzialność za poprawną kwalifikację wydatków do działalności badawczo-rozwojowej i skorzystanie z odliczenia spoczywa wyłącznie na podatniku. Doświadczenie pokazuje natomiast, że podatkowe rozliczenie kosztów działalności badawczej i rozwojowej rodziło w przeszłości liczne spory podatników z organami skarbowymi, i było przedmiotem wielu sprzecznych nieraz interpretacji. Pozostaje mieć nadzieję, że nieco bardziej szczegółowe uregulowanie tej kwestii w ustawie poprawi sytuację.
Koszty kwalifikowane podlegają odliczeniu tylko pod warunkiem, że nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie.
Z prawa do odliczenia nie skorzystają również podatnicy, którzy w danym roku podatkowym prowadzili na podstawie zezwolenia działalność na terenie specjalnej strefy ekonomicznej.
Kwota kosztów kwalifikowanych podlegająca odliczeniu może stanowić jednak tylko cześć kosztów rzeczywiście poniesionych na działalność badawczo-rozwojową, zaliczanych do jednej z wymienionych wyżej kategorii. I tak, podatnicy odliczą:
- 30% wartości należności wypłacanych z tytułu wynagrodzeń i związanych z nimi składek na ubezpieczenia społeczne,
- 20% wartości kosztów zaliczanych do pozostałych kategorii kosztów kwalifikowanych, tj. np. związanych z nabyciem materiałów i surowców, ekspertyz, opinii, odpłatnym korzystaniem z aparatury, czy amortyzacją środków trwałych, w przypadku podatników będących mikroprzedsiębiorcami, małymi lub średnimi przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej,
- 10% wartości kosztów, o których mowa w punkcie wyżej, w przypadku pozostałych podatników.
Kwota przysługującego odliczenia nie może przekroczyć w roku podatkowym kwoty dochodu uzyskanego przez podatnika z pozarolniczej działalności gospodarczej.
Odliczenie dokonywane jest w zeznaniu za rok podatkowy, w którym podatnik poniósł koszty kwalifikowane. Jeżeli w danym roku podatnik poniósł stratę lub wielkość dochodu podatnika jest niższa od kwoty przysługujących mu odliczeń, odliczenia – odpowiednio w całej kwocie lub w pozostałej części – dokonuje się w zeznaniach za kolejno następujące po sobie trzy lata podatkowe następujące bezpośrednio po roku, w którym podatnik skorzystał lub miał prawo skorzystać z odliczenia.
Podatnik wykazuje koszty kwalifikowane podlegające odliczeniu w zeznaniu, w którym rozlicza przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej.
Jak już zostało wspomniane, nowe przepisy dotyczące działalności badawczo–rozwojowej i rozliczania kosztów z nią związanych zostały wprowadzone symetrycznie w obu ustawach o podatku dochodowym, tj. w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 851, ze zm.) oraz w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, ze zm.).